Pragnę przedstawić kilka prostych testów dla psów wszystkich ras, które pozwolą nam ocenić ich charakter. Niezależnie od wyników testu pamiętajmy, że mamy ogromny wpływ na wychowanie i przyszłe zachowywanie się naszych czworonożnych przyjaciół. Między innymi dlatego tak bardzo ważne jest wybranie odpowiedniej rasy do swoich potrzeb i umiejętności, a także wybranie odpowiedniego osobnika, z wychowaniem którego będziemy w stanie sobie poradzić…
Test Campbella (dla szczeniąt)
Jest to test oceniający charakter szczeniąt w miocie. Aby go przeprowadzić udajemy się w miejsce nieznane dla ocenianych maluchów. Należy umieścić je w przestronnym pomieszczeniu i ustawić się naprzeciwko, następnie powoli zbliżać do nich. Zareagują najczęściej różnie: szczenię, które podejdzie, wykaże zdolność do pozytywnego kontaktu z człowiekiem. Inne będzie się cofało, nieufne, a jeszcze inne podbiegnie radośnie przywitać każdą spotkaną osobę i zachowa ten entuzjazm do końca życia. Jeszcze inne, zajęte swoimi sprawami, nie zwróci na nic uwagi.
Oceniając szczenię wykonujemy pięć testów.
1. Socjalizacja. Stawiamy szczenię na środku pustego pomieszczenia i oddalamy się po cichu; przykucnąwszy, klaszczemy w ręce, by zwrócić jego uwagę. Ocena zależy od zachowania:
– podchodzi śmiało, ogon w górze, skacze, gryzie – dominujący, agresywny (DA)
– podchodzi śmiało, ogon w górze, daje łapę – dominujący (D)
– podchodzi, ogon opuszczony – uległy, zrównoważony (U)
– podchodzi niepewnie, ogon opuszczony – przesadnie uległy (PU)
– nie podchodzi – niezależny (N)
2. Chęć towarzyszenia. Stajemy obok szczeniaka i oddalamy się normalnym krokiem
– idzie chętnie, ogon w górze, gryzie – dominujący, agresywny (DA)
– idzie chętnie, ogon w górze – dominujący(D)
– idzie z opuszczonym ogonem – uległy, zrównoważony (U)
– idzie niepewnie, ogon opuszczony – przesadnie uległy (PU)
– idzie w swoją stroną – niezależny (N)
3. Dominacja przez przymus. Przykucnąwszy obok szczenięcia łagodnie zmuszamy go do położenia się. Następnie przewracamy go nieco z boku na bok i staramy się utrzymać w tej pozycji przez 30 sekund. Po krótkiej "walce" jedno szczenię się uspokoi i zacznie lizać rękę, inne będzie dalej protestować piszcząc i usiłując ugryźć, jednocześnie starając się uwolnić. Pierwszy przypadek to szczenię bojaźliwe bez odruchu obronnego (zaakceptuje bez problemu dominację człowieka), drugi przypadek to pies agresywny, z wyraźnym odruchem obronnym, wymagający autorytetu i konsekwencji.
– walczy zdecydowanie, macha ogonem, gryzie – dominujący, agresywny (DA)
– walczy zdecydowanie, macha ogonem – dominujący (D)
– walczy, potem się uspokaja – zrównoważony (UZ)
– uległy, nie walczy, liże ręce – przesadnie uległy (PU)
4. Dominacja społeczna. Aktem poddania się jest dla psa akceptacja faktu, że inny, ważniejszy, kładzie mu przednie łapy na potylicy. Naśladując takie zachowanie dotknijmy ten region końcami palców, po czym przesuńmy palce wzdłuż grzbietu z włosem i pod włos kilkakrotnie i tak długo, aż uzyskamy wyraźne podporządkowanie się lub wyraźny bunt (30 sekund).
– skacze, daje łapę, gryzie, warczy – dominujący, agresywny (DA)
– skacze, daje łapę – dominujący (D)
– łasi się, liże ręce – uległy, zrównoważony (UZ)
– tarza się na grzbiecie, liże ręce – przesadnie uległy (PU)
– odchodzi i pozostaje w oddaleniu – niezależny (N)
5. Dominacja przez podniesienie. Ustawiamy się z tyłu szczeniaka i podnosimy go oburącz. W tej sytuacji zwierzę nie może nic zrobić i jest zmuszone zdać się na trzymającego go człowieka, by znów "stanąć na nogi". Po kilku chwilach widać, czy się poddaje, czy buntuje.
– walczy zdecydowanie, gryzie, warczy -dominujący, agresywny (DA)
– walczy zdecydowanie – dominujący (D)
– walczy, uspokaja się, liże – uległy, zrównoważony (UZ)
– nie walczy, liże ręce – przesadnie uległy (PU)
Jeśli szczeniak zebrał dwie lub więcej oceny (DA) i ma dodatkowo (D), ma charakter dominujący i agresywny, jest osobnikiem wybitnie aktywnym. Nie zalecany dla ludzi nerwowych, szorstkich w obejściu i tam gdzie są małe dzieci. Osoba zrównoważona, umiejąca podkreślić swój autorytet stanowczo, lecz łagodnie, bez bicia i zbędnych uniesień, może wychować takiego psa na świetnego psa obronnego, wymaga to jednak długiej i czasami żmudnej pracy.
Większa ilość (D) świadczy o charakterze dominującym. Tego typu psu nigdy nie wolno ustąpić, gdyż wykorzysta najmniejszą słabość, obejmie przewodnictwo i stanie się nieznośny. Z tego powodu nie poleca się go rodzinom z dziećmi. Wobec takiego psa zaleca się łagodność i ogromną stanowczość.
Bezproblemowy pies to ten, który zgromadził największą ilość (U). Odpowiada wszystkim, nie jest ani przesadnie podporządkowany, ani agresywny.
Dwa (PU) i jeden czy więcej (N) to osobnik łagodny i wrażliwy, potrzebujący czułości i bardzo podporządkowany. Łatwy do wychowania, starający się sprawić przyjemność swojemu panu. Zbytnia surowość może doprowadzić do utraty pewności siebie, byle co jest w stanie go przerazić i może ugryźć, jeśli poczuje, że jest w sytuacji bez wyjścia.
Najtrudniejszy do wychowania będzie szczeniak, który zebrał więcej niż dwa (N), szczególnie jeśli znajdują się w teście "dominacja społeczna". Jego niezależność, brak zainteresowania otoczeniem, kiedy zostaje skarcony lub tylko zmuszony do niezgodnego z jego osobowością postępowania, może sprawić, że stanie się niemiły dla otoczenia, potrafi zaatakować i ugryźć.
Test wg Briana Klicommonsa, Sarahy Witson (dla szczeniąt)
Całość obejmuje cztery testy:
1. Wrażliwość na dotyk. Przytrzymujemy szczenię, szczypiemy go między palcami łap. Puszczamy w momencie reakcji psa.
– szczenięta które wycofują łapę dopiero przy mocnym uścisku i od razu zapominają o stresie związanym z testem, dobrze rokują na przyszłość.
– szczenięta reagujące piskiem na najsłabszy ucisk, próbujące gryźć, w późniejszym okresie mogą wykazywać słabą psychikę.
2. Metoda kołyski. Trzymamy szczenię tak jak się trzyma niemowlę (do góry nogami).
– szczenię, które przez chwilę próbuje się uwolnić, po czym się uspokaja, potrafi w przyszłości zachować spokój w stresującej go sytuacji.
– szczenię uporczywie wyrywające się, próbujące gryźć, piszczące, wpadające w panikę, wykazuje zachowanie nieprawidłowe.
3. Wrażliwość na dźwięk. W obecności szczeniaka upuszczamy na podłogę klucze (lub inny przedmiot wydający lekki dźwięk).
– szczeniak nie przejawiający zainteresowania, lub po krótkim czasie idący zbadać przedmiot – wykazuje jak najbardziej prawidłowe reakcje.
– szczenię uciekające, bojaźliwe lub wykazujące inne gwałtowne reakcje zachowuje się nieprawidłowo. Wrażliwość na dźwięk jest szczególnie istotna w miastach, gdzie codziennie zwierzęta narażone są na hałas i zgiełk.Wrodzonej nadwrażliwości na bodźce akustyczne nie da się usunąć- można jedynie przyzwyczaić psa do pewnych dźwięków.
4. Zainteresowanie. Można przeprowadzić test indywidualnie lub w grupie szczeniąt. Ocenie podlega zainteresowanie człowiekiem.
– szczenię chętnie podchodzące do człowieka jest łatwe we wspólnym życiu i szkoleniu, lubi kontakt z ludźmi.
– szczenię nie podchodzące ma charakter niezależny, jest trudniejsze w szkoleniu.
Test dr Kazimierza Ściesińskiego (dla szczeniąt)
Jest to test charakteru polegający na tym, że badane szczenięta poddawane są działaniu trzech bodźców:
1. Bodźce optyczne – świecenie latarką o zmiennej sygnalizacji. Przy tej próbie nie wolno pokazać się szczeniętom. Ewentualne objawy lęku powinny być wywołane nie przez ludzi. Celem jest stwierdzenie, jak pies reaguje na nieoczekiwanie występujące wrażenie optyczne.
– psy okazujące zainteresowanie i ciekawość, pewnie zbliżające się do niezwykłego zjawiska – to zachowania pożądane.
– wysoki stopień nieufności, lękliwość, próba ucieczki – to zachowania negatywne.
2. Bodźce akustyczne – piszczenie zabawką dziecinną o przenikliwym dźwięku mającym wysoką częstotliwość. Celem jest ocena reakcji psa na niespodziewane hałasy i dźwięki o różnej intensywności.
– wysoki stopień pewności siebie, odwaga – to cechy pożądane
– lękliwość i płochliwość – to cechy negatywne.
3. Bodźce dotykowe – badanie jak pies reaguje na dotyk o różnej sile (uciskamy psa w kłębie)
– twardość, pewność i odwaga – to cechy pożądane
– lękliwość (próba ucieczki, pisk), nieufność – to cechy niepożądane.
Test oceniamy punktowo.
Ocena reagowania na bodźce akustyczne i optyczne:
Ciekawość
3 pkt.- szczenię od pierwszego momentu działania bodźca przejawia zainteresowanie nim, podbiega do niego, obwąchuje, próbuje gryźć
2 pkt.- szczenię od razu podchodzi w kierunku bodźca, ale dopiero po kilku sekundach zaczyna go obwąchiwać.
1 pkt.- szczenię podchodzi dopiero po kilkunastu sekundach.
Bojaźliwość
3 pkt.- szczenię pod wpływem bodźca piszczy, kładzie się, lub próbuje się schować.
2 pkt.- szczenię po kilku sekundach zaczyna piszczeć, próbuje się chować.
1 pkt.- szczenię przez kilka sekund siedzi w miejscu, po czym usiłuje się gdzieś schować.
Neutralność
3 pkt.- szczenię przez 2-3 minuty stoi spokojnie, jeżeli się bawi lub myje nie przerywa swojej czynności.
2 pkt.- szczenię stoi spokojnie, przestaje się interesować dotychczas wykonywaną czynnością.
1 pkt.- przez pierwszą minutę szczenię stoi spokojnie, po czym chodzi.
Ocena reagowania na bodźce dotykowe
Ciekawość
3 pkt.- w czasie uciskania kłębu szczenię silnie obraca głowę, chwyta zębami palce, chce się bawić.
2 pkt.- w czasie uciskania karku szczenię odwraca głowę, ewentualnie od czasu do czasu łapie zębami za rękę.
1 pkt.- szczenię w czasie uciskania karku kręci głową, ale stoi spokojnie.
Bojaźliwość
3 pkt.- pod wpływem bodźca szczenię ucieka w głąb kojca, próbuje się chować.
2 pkt.- szczenię ucieka po kilku sekundach od momentu zadziałania bodźca.
1 pkt.- szczenię ucieka, ale po kilku sekundach wraca.
Neutralność
3 pkt.- całkowity brak zainteresowania szczenięcia.
2 pkt.- początkowo występuje brak reakcji, później szczenię kręci głową.
1 pkt.- przez pewien czas szczenię nie zwraca uwagi na bodziec, po czym odwraca głowę i próbuje łapać za rękę.
Na podstawie powyższej punktacji można podzielić badane szczenięta na trzy grupy:
– w pierwszej grupie są szczenięta, które uzyskały min. 5 pkt. za ciekawość, max. 3 pkt. za neutralność i 0 pkt. za bojaźliwość. Są to szczenięta najodważniejsze, o dużym temperamencie, pewne siebie, wykazujące tendencję do dominacji. W przyszłości będą potrzebowały doświadczonego właściciela, mają szansę być dobrymi psami użytkowymi.
– w grupie drugiej są szczenięta, które uzyskały min. 3 pkt. za neutralność i 0 pkt. za bojaźliwość. Są to psy o niezbyt wybujałym temperamencie, pewne siebie, nie przejawiające zbyt wielkiego zainteresowania bodźcami zewnętrznymi, ale nie okazują lęku i nerwowości. Psy te nie wykazują tendencji do dominacji. W przyszłości mogą być dobrymi i opanowanymi psami towarzyszącymi.
– w trzeciej grupie są szczenięta, które uzyskały chociażby 1 pkt. za bojaźliwość. Są to szczenięta lękliwe, które negatywnie reagują na bodźce zewnętrzne. Jest bardzo prawdopodobne, że psy te, ze względu na dużą bojaźliwość i nerwowość, nie będą mogły być dobrymi psami użytkowymi, a ich kontakty z ludźmi mogą być utrudnione.
Test Eugena Seiferlego (dla psów dorosłych)
Testy te powinny być przeprowadzane psom w wieku od 6 do 12 miesięcy. Psy nie powinny być przygotowywane do testów (w przypadku stwierdzenia przez sędziego faktu przygotowania psa, liczba punktów zaliczających próbę zostaje zwiększona). Maksymalna liczba punktów wynosi 15. Do zaliczenia testu pies potrzebuje minimum 8 punktów (w przypadku stwierdzenia przygotowania psa minimalna ilość punktów wynosi 10).
1. Próba odporności na strzały. Sędzia oddaje strzał z pistoletu startowego z odległości ok. 20 m. od testowanego psa (lub grupy liczącej 4 – 5 psów). Psy powinny zachować spokój i równowagę.
– psy wykazujące agresję, podniecone – są podejrzane.
– psy bojące się strzału, podkulające ogon, uciekające, chowające się za właściciela, wskakujące na właściciela – zostają wycofane z dalszych prób.
2. Ocena predyspozycji obronnych. Pies zostaje uwiązany na lince kilkumetrowej długości. Właściciel staje w odległości ok. 1 m od psa. Pozorant w rękawie ochronnym pozoruje atak na przewodnika psa. Przewodnik pozoruje obronę, przy czym napad ma sprawiać wrażenie poważne i powinien być skierowany wyłącznie na przewodnika psa.
– podstawą zaliczenia testu jest wykazanie odwagi przez psa w czasie tej próby. Obrona aktywna oceniana jest wysoko, choć nie jest konieczna. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, aby oceniany pies nie wycofał się oraz nie wykazywał chęci ucieczki.
3. Ocena odporności psychicznej. Pies pozostaje sam, uwiązany na kilkumetrowej lince. Pozorant w rękawie ochronnym, z pałką, wykonuje pozorowany atak na psa bez uderzeń.
– pies powinien wykazać się odwagą, pozytywnie oceniana jest chęć ataku na rękaw lub chwyt za rękaw. Pies nie musi wykazać ochrony aktywnej.
– chęć ucieczki, wyraźne wycofanie się, oceniane jest negatywnie. Pies nie może okazywać lęku.
4. Ocena usposobienia. Pies musi przejść przez szpaler kierujących się na niego, idących tyralierą osób, ustawionych w odległości 2 m od siebie. Test ten stosowany jest głównie dla psów wobec których istnieją wątpliwości co do zaliczenia testu.
Test dla owczarków niemieckich (dla psów dorosłych)
Obowiązuje od dnia 07.02.1999r. Do tego testu hodowcy i właściciele przygotowują swoje psy. Pozytywne zaliczenie testu niezbędne jest do uzyskania uprawnień hodowlanych. Całość składa się z dwóch prób oraz badania odporności na strzał (ważne jest, aby pozorant uczestniczący w tym teście posiadał licencję).
1. Atak na przewodnika z ukrycia – pies musi wykazać się pewnym chwytem rękawa. Po wykonaniu testu otrzymuje od pozoranta dwa uderzenia w korpus pałką szkoleniową.
2. Pościg za pozorantem z uchwytem za rękaw – dla suk.
Dla psów próba odwagi jak na egzaminie IPO 1.
Opracowanie: Helena Kabała
Materiały źródłowe:
– Philipe De Wailly – "Wychowuję mojego psa"
– Czasopismo "Pies" Nr 3/2003